هیات های مذهبی ، فرهنگی سازمانهایی هستند که به گونه ای تقریبا همیشگی در معرض دید ساکنان حوزه ی تمدنی –فرهنگی ایران قرار دارند، از ماوراالنهر تا غرب قفقاز در شمال ،از دریای بالتیک تا غرب شبه جزیره عربستان در غرب و از انجا تا تا کشمیر در جنوب و از کشمیر تا ماوراالنهر در مشرق ، می تواند گستره ی جغرافیایی این حوزه را مشخص کند. با این حال روشن است که میزان تاثیراجتماعی او  فرهنگی شان در مرکز این حوزه ،یعنی در شهرهای قدیم ایران امروزی به مراتب چشمگیر تر از مناطق پیرامونی است. هیات های مذهبی نهادهای سنتی اند که به دلیل ماهیت مذهبی و شکل خود جوش و مردمی شان توانایی جذب افراد بسیاری را دارند

شکل های اولیه مجموعه کارویژه هیات های مذهبی در ایران باستان، در مراسم دینی وجود داشته است. هدف و خواسته هایی که در مراسم مذهبی از طریق هیات های مذهبی دنبال می شده در شکل ابتدایی و اولیه اش در مراسم دینی و اساطیر باستان به چشم می خورد. هدف هایی که در این مراسم دنبال می شده و خود مراسم، در ایران بعد از اسلام دوام وقوام خود را تا حدود زیادی حفظ کرده اند هر چند که کیفیت نهادی شان هم با پیش از اسلام و هم با آنچه امروزه وجود دارد تفاوت هایی داشته است. نا گفته نماند مجموعه این نقش ها و تاثیرات ،همرا با دیگر ارکان تمدن ایرانی در یورش بنیان بر انداز مغولی تا مرز نابودی تاریخی پیش رفت و سپس با وحدت سیاسی دوباره ی اقوام ایرانی در زمان صفویه ،جانی دگر بار گرفت و به راه خود ادامه داد.

اما ظاهراً برای اولین بار حکومت آل بویه با گرامیداشت مقام امام سوم شیعیان و سرگذشت شهادت ایشان به مراسم مزبور رسمیت داده و کار ویژه جدیدی (استقلال ایران از خلاقت اسلامی) را بر مجموعه کار ویژه های پیشین آن افزوده است. با رفتن سلسله ی آل بویه، این سنت ها نیز رو به اضمحلال نهادند و باروی کارآمدن سلجوقیان به کلی پایان یافتند. اینکار ویژه جدید در دوره صفوی احیاء شده و همزمان با آن روابط درونی – بیرونی سوگوارانه نیز توسعه یافت. هر چند سوگواری برای امام حسین(ع) از مدت ها قبل کم و بیش به صورت پنهانی و نیمه پنهانی وجود داشت و در زمان سلاطین آل بویه نیز وسعت یافت و از دایره ی تنگ نوحه سرایی در خانه ها و مجالس خصوصی به بازار ها و خیابان ها و مراسم سینه زنی و مانند آن مبدل گردید. اما هیچ گاه تا پیش از روی کار آمدن صفویه به صورت یک نهاد اجتماعی قدرتمند در نیامد.

و سرانجام از اواسط دوره قاجار، بستر و چارچوب امروزین خود را به دست آورده است. از اواخر عهد ناصری هیات های مذهبی مستقل از دربار پدید می آیند و به سرعت روبه گسترش می گذارند.

در واقع هیات های مذهبی فرهنگی نهادهای مجزا هستند و به خوبی می توان آنها را از دسته های عزادار که در ایام سوگواری در روستاها تشکیل می شوند متمایز نمود. این هیات ها با نهادهای دیگر  از جمله نظام روابط خانوادگی در ایران، بازار، روحانیت و اصناف ارتباط هایی مشخص دارند و به عنون نوعی سازمان در نهاد فرهنگ به ایفای نقش می پردازند و به همین دلیل می توان هیات های مذهبی را در اواخر عهد ناصری به بعد نهادها و سازمان هایی مردمی قلمداد نمود. هیات های مذهبی نوعی نهاد فرهنگی را به وجود آورنده اند که در کنار دیگر نهاد های از استقلال درونی برخوردار بوده و کارهای متفاوتی را بر عهده گرفته اند.

بنابراین، با تغییر سیاست حکومت های محلی، که در مناطق گوناگون ایران حکومت را به دست می گرفتند تغییرات و دگرگونی هایی از نظر قوت و ضعف، در مسأله اقامه ی عزاداری به امام حسین(ع) روی می داد اما روی کارآمدن صفویه و تشکیل یک دولت مرکز مقتدر واهتمام وکوششی که در برگزاری عزای حسینی در داخل و خارج، در خانه ها،مساجد، تکیه ها معابد و بازار داشتند موجب شد تا عزاداری امام حسین(ع) به صورت یک نهاد اجتماعی درآید به این معنا که پس از اضمحلال سلسله ی صفویه نه تنها این سنت از بین نرفت بلکه روز به روز باروتر و تنومندتر شد و اگر در روز اول، کارکردی جز احیای عزاداری و سوگواری نداشت به مرور ایام کارکردهای دیگری به آن اضافه شدند.

مجالس عزاداری سالار شهیدان کارکردهای گوناگونی هم چون تعلیمی، انسجام بخشی، شورآفرینی وسوگواری داشته است ابتدا کارکرد تعلیمی مجالس محرم و صفر چندان وسیع نبود یعنی نوحه سرایان، شاعران و مدیحه گرایان معمولاً به اطلاع رسانی در مورد حادثه کربلا و حداکثر حوادث کوفه و شام و مدینه اکتفا می کردند و تلاش در زنده کردن و زنده نگه داشتن اصل مراسم عزاداری محرم و صفر بود، امام در عصر قاجار، به خصوص اواخر عصر قاجار تا عصر حاضر، تغییرات عمده ای در مجالس عزاداری داده شد یکی از آن تغییرات اطلاع رسانی و تبلیغ عمومی دین، اعم از احکام و فقه، کلام و سایر معارف دین در مجالس عزاداری است.

● تعریف هیأت:

هیأت یعنی تجمعی از مؤمنان که برای تعظیم شعایر الهی و احیای امر اهل بیت(ع) نام و یاد و سیره و روش اهل بیت در جامعه به تعلیم و تربیت دینی، اخلاقی خود به برگزاری متناوب جلسات مذهبی شامل قرائت قرآن، سخنرانی دینی و ذکر توسل اهل بیت عصمت و طهارت، محوریت عزاداری امام حسین(ع) اقدام می کنند.

هیأت نوعی تشکل مذهبی بر محور عزاداری برای سیدالشهداء و ائمه علیهم السلام است. هیأت نشستی دیرپا و مردمی است و در طول سال هم فعالیت می کند اما روز عاشورا، برای سینه زنی و عزاداری از حسینیه یا محله بیرون می آیند و به حرم ها و امامزاده ها و تکیه ها می روند. هر هیأت، نام خاص و پرچم و علامت ویژه دارد هیات های عزاداری گاهی متوسلین به یکی از ائمه یا شهدای کربلا هستند.

● تقسیم هیأت:

هئیات ها به دو دسته تقسیم می شوند:

یک دسته از هیات ها فقط در ایام محرم و صفر و دیگر ایام عزاداری عمومی تشکیل می شوند و افراد آن در ایام خاصی دور هم جمع شده و به عزاداری می پردازند.

دسته دوم هیات هایی هستند که در طول ایام سال فعالیت می کنند بر حسب توافقی که کرده اند گرد هم جمع می شوند

● کارکردهای هیأت مذهبی:

یکی از راه های بهینه سازی دین داری تشکیل هیات های مذهبی فرهنگی است به دلیل آن که این هیات ها هسته های اولیه ی ترویج دین در سطح جامعه محسوب می شوند با گسترش این مراکز و همکاری گسترده میان آنان می توان بسیاری از جوانان را به هدف والاسوق دادند.هیات های مذهبی ،نقش هویت پذیری را ایفا می کنند .فرد با پیوند و وابستگی به این گروه ها ،هم ارزش های انان را می پذیرد ،هم از انها تبعیت می کند .گروه نیز می تواند بر نحوه ی عمل به ارزش ها از سوی افراد نظارت داشته باشد .ارتباط میان افراد و پیوندهای گرمی که از دل این گروه بر می خیزد، ،همبستگی گروهی و در نتیجه دلبستگی به ارزش ها را تقویت می کند .پیام های دینی و اخلاقی از جنس پیام های گرم ودرونی است .شیوه و ابزار مناسب انتقال پیام از جنس پیام های سرد ی چون تلویزیون نیست ،روابط میان واعظ و مخاطب که در مسجد بر قرار می شود ،فراتر از یک رابطه ی ساده و صوری است که بتوان آن را در جایی دیگر ایجاد کرد. پس یکی از بهترین شیوه ها برای تربیت نسل جوان و جامع ترین روش برای تربیت در وجوه مختلف، هیات های مذهبی هستند و شاید روشی برای تعلیم و تربیت دینی بهتر و کارآمدتر از هیأت مذهبی نباشد.

در این هیات ها با گسترش آموزش دین توسط مبلغان بی توقع می توان گامی بلند برای محو پدیده ی دین گریزی در جامعه برداشت و بسیاری از معضلات فرهنگی و فکری جامعه را به راحتی برطرف کرد چه جایی بهتر از هیات ها می تواند نسل جوان را به سوی دین جذب نماید.؟ هیأت تنها جایی است که در آن واحد، دو کار را انجام می دهد تقویت عوام و تقویت خواص. پیر، جوان،دانشگاهی و ....... همه تحت تأثیر قرار می گیرند.

می توان گفت کار کرد هیات های مذهبی باز تولید فرهنگ و هویت انها و تحکیم همبستگی خاص این اجتماع ها می باشد که از طریق مراسم خاص همچون سینه زنی و زنجیر زنی حاصل می شود.

سنت عزا داری عاشورا زمینه پاسداری از اندیشه شیعه را در اینده فراهم خواهد ساخت و در سایه ی پوشش و عزاداری می توان مفهوم عترت و اهداف امام حسین (ع) را تشریح کرد .معرض دید ساکنان حوزه ی تمدنی –فرهنگی ایران قرار دارند

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: